TunaByte
Kayıtlı Kullanıcı
Bakarsınız, bir hevesle yeni bir platforma kaydolmuşsunuzdur; belki bir sosyal medya sitesi, belki bir e-ticaret mecrası, hatta bir oyun platformu... Ama hop, daha birkaç gün geçmeden, bazen birkaç saat içinde, hesabınız pat diye askıya alınır. İnsan şaşırıyor tabii, ne ara oldu bu, ben daha ne yaptım ki der. İşte o an aslında pek çok şey yapmış olabilirsiniz, çoğu zaman farkında bile olmadan.
İlk olarak kimlik doğrulama süreçleri var ya, o can sıkıcı formlar falan... Hah, işte oralarda bir şeyler eksik ya da yanlış girilmiş olabilir. Belki adınızı tam yazmadınız, doğum tarihinizi salladınız veya sistemin algıladığı bir çelişki vardı o bilgilerde. Ya da telefon numaranızı, e-posta adresinizi teyit etmediniz, ve o sistemler de boş değil vallahi, hemen bir "bot olabilir" alarmı yakıyorlar, biliyorsunuz. Onlar için bu durum, potansiyel bir sorun teşkil ediyor, o kadar...
Bir de sanki aceleyle bir şeyler yapmaya çalışmak var. Yeni üyesiniz ama daha ilk dakikadan sanki yılların kullanıcısıymış gibi hızlıca arkadaş eklemeler, peş peşe mesajlar atmalar... Abi ya, sistem buna pek sıcak bakmıyor işte. Bu tür "hızlandırılmış" davranışlar, genellikle spam botların ya da kötü niyetli aktörlerin karakteristik hareketleri olarak yorumlanıyor. Bir insan, yeni girdiği bir yerde o kadar hızlı ne yapabilir ki? Merak etmez misin hiç? İşte bu soruyu soruyor o algoritmalar.
İçerik yükleme meselesi de çok hassas. Daha yeni üyesin, hop diye bir içerik patlattın; o içeriğin platformun hizmet şartlarına ne kadar uygun olduğunu düşünmeden. Bazen küfürlü bir profil fotoğrafı olur, bazen açık saçık bir paylaşım denemesi... Ya da telif hakkı ihlali olan bir müzik, bir video. O sistemler, görsel ve işitsel içeriği anında analiz eden yapay zeka botlarıyla dolu, emin olun. Onlar, sizin samimi bir hatanızı değil, sadece ihlali görüyor, başka da bir şey değil.
Hesap oluştururken kullanılan IP adresi de bazen baş ağrısı olabiliyor. Diyelim ki daha önce o platformdan banlanmış bir hesabın kullandığı bir IP adresinden tekrar kayıt olmaya çalıştınız, hatta belki aynı modemden bağlanan başka biri daha önce ihlalde bulunmuştu... İşte o zaman eski defterler açılıyor, "bu adreste daha önce sıkıntı yaşadık" diye bir işaret konuluyor ve yeni açılan hesabınız da şüpheli damgası yiyor. Hiç kimse durduk yere risk almak istemez, değil mi?
Bazı platformlar, yeni üyelerin belirli işlevleri kısıtlı kullanmasını ister. Mesela, para transferi yapabileceğiniz bir sitede, hemen ilk günden yüksek meblağlar hareket ettirmeye çalışırsanız... Veya bir ilan sitesinde, daha yeni üye olup hemen onlarca ilan patlatırsanız. Bu da "anormal aktivite" kategorisine girer. Normal bir kullanıcı bu kadar hızlı ve agresif başlamaz genelde, değil mi? Güven mekanizması kurulana kadar, bu tür hareketler hep bir soru işareti bırakır arkasında.
Şikayetler de çok önemli tabii. Yeni üyesin, ama bir şekilde diğer kullanıcıların dikkatini çekecek, onları rahatsız edecek bir davranışta bulundun. Belki abuk sabuk yorumlar yaptın, belki özelden insanları taciz etmeye kalkıştın. Eski üyeler, bu tür durumlara karşı çok daha hassastır ve şikayet mekanizmasını anında çalıştırırlar. Onlar için yeni veya eski fark etmez, platformun huzuru esas. E, haliyle birkaç şikayet sonrası sistem de "bir dakika bakalım bu yeni arkadaş neyin nesi" diyerek hesabı incelemeye alır.
Çoklu hesap denemeleri var bir de. Bir kişi aynı anda birden fazla hesap açmaya çalışıyor... İşte bu, platformların en nefret ettiği şeylerden biri. Özellikle bir kural ihlali sonrası tekrar geri dönmek, ya da sahte etkileşim yaratmak için yapıldığını düşünürler. IP takibi, cihaz bilgisi, çerezler... Birçok farklı parametre üzerinden bu durumları yakalarlar. Yani "yeni bir hesap açarım kimse fark etmez" düşüncesi pek işlemiyor artık, vallahi billahi. Görünmezler ordusu gibi çalışıyor bu sistemler.
Kredi kartı veya ödeme bilgilerindeki tutarsızlıklar da anında tetikleyici olabilir. Hesabın adı başka, karttaki isim başka; ya da kart daha önce dolandırıcılık vakasında kullanılmış bir kartla ilişkilendirilmiş... Bu, işin "finansal güvenlik" boyutudur ki burada tolerans sıfıra yakındır. Kimse parasal dolandırıcılık riskini almak istemez, değil mi? İşte bu noktada algoritmalar asla affetmez, yeni üye olmanız da bir şey ifade etmez.
Bazen de sadece şanssızlık. Evet, abartmıyorum. Sistemi kandırmaya çalışan, kural ihlali yapan binlerce kişi var ve bu sistemler de sürekli gelişiyor. Belki de sizin tamamen masumane bir hareketiniz, o an için güncellenen veya yeni devreye alınan bir algoritmanın "riskli davranış" desenine denk geldi. Yani, balık tutarken oltanıza takılan bir çöp parçası gibi... Tamamen istenmeyen ama maalesef olan bir durum bu da. Her yeni adımınız, bir deneme olarak görülebiliyor bu büyük evrende.
İlk olarak kimlik doğrulama süreçleri var ya, o can sıkıcı formlar falan... Hah, işte oralarda bir şeyler eksik ya da yanlış girilmiş olabilir. Belki adınızı tam yazmadınız, doğum tarihinizi salladınız veya sistemin algıladığı bir çelişki vardı o bilgilerde. Ya da telefon numaranızı, e-posta adresinizi teyit etmediniz, ve o sistemler de boş değil vallahi, hemen bir "bot olabilir" alarmı yakıyorlar, biliyorsunuz. Onlar için bu durum, potansiyel bir sorun teşkil ediyor, o kadar...
Bir de sanki aceleyle bir şeyler yapmaya çalışmak var. Yeni üyesiniz ama daha ilk dakikadan sanki yılların kullanıcısıymış gibi hızlıca arkadaş eklemeler, peş peşe mesajlar atmalar... Abi ya, sistem buna pek sıcak bakmıyor işte. Bu tür "hızlandırılmış" davranışlar, genellikle spam botların ya da kötü niyetli aktörlerin karakteristik hareketleri olarak yorumlanıyor. Bir insan, yeni girdiği bir yerde o kadar hızlı ne yapabilir ki? Merak etmez misin hiç? İşte bu soruyu soruyor o algoritmalar.
İçerik yükleme meselesi de çok hassas. Daha yeni üyesin, hop diye bir içerik patlattın; o içeriğin platformun hizmet şartlarına ne kadar uygun olduğunu düşünmeden. Bazen küfürlü bir profil fotoğrafı olur, bazen açık saçık bir paylaşım denemesi... Ya da telif hakkı ihlali olan bir müzik, bir video. O sistemler, görsel ve işitsel içeriği anında analiz eden yapay zeka botlarıyla dolu, emin olun. Onlar, sizin samimi bir hatanızı değil, sadece ihlali görüyor, başka da bir şey değil.
Hesap oluştururken kullanılan IP adresi de bazen baş ağrısı olabiliyor. Diyelim ki daha önce o platformdan banlanmış bir hesabın kullandığı bir IP adresinden tekrar kayıt olmaya çalıştınız, hatta belki aynı modemden bağlanan başka biri daha önce ihlalde bulunmuştu... İşte o zaman eski defterler açılıyor, "bu adreste daha önce sıkıntı yaşadık" diye bir işaret konuluyor ve yeni açılan hesabınız da şüpheli damgası yiyor. Hiç kimse durduk yere risk almak istemez, değil mi?
Bazı platformlar, yeni üyelerin belirli işlevleri kısıtlı kullanmasını ister. Mesela, para transferi yapabileceğiniz bir sitede, hemen ilk günden yüksek meblağlar hareket ettirmeye çalışırsanız... Veya bir ilan sitesinde, daha yeni üye olup hemen onlarca ilan patlatırsanız. Bu da "anormal aktivite" kategorisine girer. Normal bir kullanıcı bu kadar hızlı ve agresif başlamaz genelde, değil mi? Güven mekanizması kurulana kadar, bu tür hareketler hep bir soru işareti bırakır arkasında.
Şikayetler de çok önemli tabii. Yeni üyesin, ama bir şekilde diğer kullanıcıların dikkatini çekecek, onları rahatsız edecek bir davranışta bulundun. Belki abuk sabuk yorumlar yaptın, belki özelden insanları taciz etmeye kalkıştın. Eski üyeler, bu tür durumlara karşı çok daha hassastır ve şikayet mekanizmasını anında çalıştırırlar. Onlar için yeni veya eski fark etmez, platformun huzuru esas. E, haliyle birkaç şikayet sonrası sistem de "bir dakika bakalım bu yeni arkadaş neyin nesi" diyerek hesabı incelemeye alır.
Çoklu hesap denemeleri var bir de. Bir kişi aynı anda birden fazla hesap açmaya çalışıyor... İşte bu, platformların en nefret ettiği şeylerden biri. Özellikle bir kural ihlali sonrası tekrar geri dönmek, ya da sahte etkileşim yaratmak için yapıldığını düşünürler. IP takibi, cihaz bilgisi, çerezler... Birçok farklı parametre üzerinden bu durumları yakalarlar. Yani "yeni bir hesap açarım kimse fark etmez" düşüncesi pek işlemiyor artık, vallahi billahi. Görünmezler ordusu gibi çalışıyor bu sistemler.
Kredi kartı veya ödeme bilgilerindeki tutarsızlıklar da anında tetikleyici olabilir. Hesabın adı başka, karttaki isim başka; ya da kart daha önce dolandırıcılık vakasında kullanılmış bir kartla ilişkilendirilmiş... Bu, işin "finansal güvenlik" boyutudur ki burada tolerans sıfıra yakındır. Kimse parasal dolandırıcılık riskini almak istemez, değil mi? İşte bu noktada algoritmalar asla affetmez, yeni üye olmanız da bir şey ifade etmez.
Bazen de sadece şanssızlık. Evet, abartmıyorum. Sistemi kandırmaya çalışan, kural ihlali yapan binlerce kişi var ve bu sistemler de sürekli gelişiyor. Belki de sizin tamamen masumane bir hareketiniz, o an için güncellenen veya yeni devreye alınan bir algoritmanın "riskli davranış" desenine denk geldi. Yani, balık tutarken oltanıza takılan bir çöp parçası gibi... Tamamen istenmeyen ama maalesef olan bir durum bu da. Her yeni adımınız, bir deneme olarak görülebiliyor bu büyük evrende.